| Diversen Nijkerk, Marinus Benjamin Barend | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
|
Soort:
|
Diversen
| ||
|
Vermeld: |
|
||
|
Artikel 'Rites de passage' over Greshoffs literaire enclave in Brussel, in literair tijdschrift 'De Parelduiker', no. 1999/5.. Volgnummer eigen kopie 418. (Jan Greshoff was correspondent voor in Brussel 'Het Vaderland' en de NRC en jarenlang de literaire en sociale spil van de Nederlandse literaire gemeenschap in Brussel.) Het artikel is zodanig afgedrukt dat onderaan de pagina's niet alle regels zichtbaar zijn: vandaar soms '…..'. Verder zijn voor de familie Nijkerk niet direct relevante tekstgedeelten weggelaten. De Nederlanders ontmoetten elkaar in de Nederlandse hervormde en gereformeerde kerk. Twee vaste bezoekers van de Hollandsche Club waren Bob Nijkerk - metaalhandelaar en mecenas - en zijn vrouw Henriette, die in 1978 haar (ongepubliceerde) herinneringen aan het papier toevertrouwde: 'We kwamen iedere Dinsdagavond bij elkaar om te praten, te schaken, te pingpongen en te kletsen.' Het was een zeer gemengd gezelschap van jonggetrouwde stellen en alleenlopende jongelui, veelal uitgestuurd door Nederlandse bedrijven als Philips, Unilever en de Twentsche Bank. Plaats van samenkomen was een oud kantoorpand aan de Boulevard Adolphe Max, dat om …. omgekeerd. Een doorslaand succes was dat echter nooit. 'De grootste mislukking was wel,' volgens Henriette Nijkerk, 'toen de Vlamingen ons op hun Carnavalsfeest uitnodigden. Op het hoogtepunt van de avond trokken de Vlamingen hun pantalons uit en gingen in hun onderbroek dansen!' ….. De Nederlanders maakten zich daarop ras uit de voeten, hetgeen Vermeylen de opmerking ontlokte: 'Jullie Hollanders moesten wat meer leren lachen en wij Vlamingen wat meer leren denken!' ….. Bob Nijkerk vermoedde, zo weet zijn zoon Karel, dat Sliva (Milos Sliva, een Praagse schrijver die al jaren in Brussel woonde) een spion was. Hoewel onbewezen, is het goed mogelijk dat hij sinds de Eerste Wereldoorlog in België vertoefde om voor zijn geboorteland informatie te verzamelen over Duitse" troepenbewegingen in het Westen. De Tsjechen, toen nog deel uitmakend van het Habsburgse rijk, hadden alle belang bij een nederlaag van de Hohenzollerns en Habsburgers; terecht, naar zou blijken. Na de wapenstilstand in 1918 werd de republiek Tsjecho-Slowakije uitgeroepen. ….. in schaerbeek Niet alleen het café maar ook het Brusselse huis van de Nijkerks vormde een ontmoetingsplaats voor schrijvers van diverse pluimage. 'Wij hebben,' schreef Henriette Nijkerk, 'Elsschot enige keren ontmoet - eerst bij hem thuis in Antwerpen, waar hij ons Tsjip voorlas. Hij vroeg ons opmerkingen te maken als hij woorden of zinnen gebruikt had die de Hollanders niet zouden begrijpen. Als er zich droevige gebeurtenissen in zijn boeken voordeden, raakte hij zo geëmotioneerd dat hij niet verder lezen kon. En dan vroeg hij de Greshoffs, die er ook bij tegenwoordig waren, verder te lezen.' Zo las Elsschot ten huize van de familie Nijkerk Het Been en bij Greshoff thuis Kaas voor. Hordes Nederlandse literatoren legden aan op 55, Boulevard General Wahiz in Schaerbeek. Onder hen was ook de schrijver Frans Coenen - 'onze bleke broeder' -een 'ouderwetse gentleman met bijna overdreven keurige manieren'. Hij was conservator van het Amsterdamse Museum Willet-Holthuysen, 'volgens hem zelf een zeer drukke baan'. Maar 'hij deed eenvoudig niets de hele dag - wel hield hij er verscheidene jeugdige vriendinnen op na en dat nam veel tijd in beslag'. Ook Menno ter Braak en zijn vrouw Ant Faber kwamen geregeld langs. ….. Ter Braak en Varangot, die volgens Henriette Nijkerk NSB-sympathieën had, konden elkaar niet luchten ….. Enkele maanden woonden ook Hendrik Marsman en zijn vrouw Rien in Brussel. In die periode catalogiseerde Rien een deel van de bibliotheek van Bob Nijkerk. Simon Vestdijk kwam dikwijls langs met zijn vriendin-huishoudster Ans Koster. later, toen de Nijkerks in Nederland waren teruggekeerd, zouden ze vele malen een bezoek aan Vestdijk in Doom brengen. Jan Campert woonde zelfs een jaar (1925-15)26) bij de Nijkerks in huis. 'Hij kwam geheel onverwacht aanlopen. Hij was een stille, rustige loge - zeer bescheiden. Hij had in Brussel een getrouwde vriendin wonen en hij hoopte steeds haar terug te winnen, hetgeen hem niet gelukt is. Hij schreef veel gedichten bij ons thuis - zijn bundel De Bron heeft hij aan ons opgedragen en het manuscript is in ons bezit. In 1928 kwam hij op huwelijksreis met Joekie Broedelet weer een weekje logeren. Bob kende Jan Campert uit de oorlog 15)14-15)18, toen Bob bij de Camperts in Westkapelle ingekwartierd was.' ….. Arthur van Schendel had, aldus Henriette Nijkerk, een grote afkeer van de kleur groen. Zijn vrouw noch zijn kinderen mochten ooit iets groens dragen. Toen hij de jonge Adriaan van der Veen - schrijver en redacteur van het Hollandsch Weekblad - voor het eerst in Brussel ontmoette, was het meteen mis. Van der Veen droeg :en groene loden jas en Van Schendel zei hem dat hij hem nooit meer in die jas …. Een andere dichter uit het Noorden die Brussel meer dan eens aandeed, was Jacques Bloem. Henriette Nijkerk herinnerde zich dat ze veel met hem had gelachen. Bijvoorbeeld over zijn merkwaardige gewoonte alle Franse opschriften en namen in het Nederlands te vertalen. 'Zo noemde hij de Minerva-auto (een Belgisch fabricaat dat na de oorlog ter ziele gegaan is) - sans-soupapes, met kleploze motor- de minerva zonder onderpausen. Jean de la Fontaine heette Jantje van de Pomp; Jean Racine Jan Wortel; Baudelaire Schoon van de Lucht. Hij eindigde altijd met John Drinkwater: Hij liever dan ik.' Wanneer Bloem bij Greshoff logeerde en daar veel had gedronken, wilde hij nog wel eens op pad. Als hij dan naar de Nijkerks onderweg was, belde Greshoff hen op om te waarschuwen dat Bloem al het nodige op had. Hij drong er dan op aan slechts een borrel te schenken, aangezien hij een kwade dronk had en grof en onhebbelijk werd als hij te veel ophad. ….. Bob en Henriette Nijkerk kwamen ook wel eens in Gistoux, maar meestal kwam Du Perron bij hen in Schaerbeek langs. Eindeloze discussieavonden waren het, samen met Menno ter Braak, Hendrik Marsman en Jan en Aty Greshoff … ….. die vent op zijn smoel te slaan.' Grootspraak natuurlijk, want een auto had hij niet en hij was zo wereldvreemd dat hij niet eens wist hoe hij een spoorkaartje kopen moest, aldus Henriette Nijkerk. ….. Aan zijn aanwezigheid kwam spoedig een eind toen zijn moeder overleed en hij in financiële moeilijkheden bleek te verkeren. Bob Nijkerk zou hem uiteindelijk, nadat steun van andere vrienden niet had mogen baten, helpen met de verkoop van Gistoux; daarop vertrok Du Perron naar Nederlands-Indië. …. Greshoff trad niet alleen als spil maar ook als animator van de literaire gemeenschap in Brussel op. Zo ontdekte hij Adriaan van der Veen, die als zeventienjarige scholier een artikel naar hem had opgestuurd. ….. Volgens Henriette Nijkerk was Greshoff ' altijd op zoek naar jong talent en hij vond het heerlijk om jongelui waar hij wat van verwachtte te pousseren'. ….. Die laatste jaren in Brussel leken eindeloos in de ogen van Jan Greshoff. …..'Ik had daarvoor en heb daarna niet meer zulk een nijpende angst, dagen nacht, gekend. Het stond voor mij vast dat een oorlog onvermijdelijk was.' Daarom verliet Greshoff in 1939 Brussel. Samen met zijn vrouw en twee kinderen vertrok hij naar Zuid-Afrika. ….. is ervan overtuigd dat Greshoff op tijd vertrok. Want de Gestapo was ongetwijfeld op de hoogte van zijn afkeer van het nationaalsocialisme. Volgens Karel Nijkerk heeft Greshoff in 1939 voorvoeld wat het nationaalsocialisme zou gaan aanrichten. ….. |
|||